Publications
Partners
Die twee lewens van Dieter Ondracek deur André Krüger. Uitgewer: Human & Rousseau. Prys: R185
Tot 20 000 spoorwegwerkers in Nazi-Duitsland het geweet hulle pleeg massamoord en is nooit vervolg nie.
In Die twee lewens van Dieter Ondracek ontmoet ons een: die ingenieur Dieter Ondracek. Treine is sy passie. Ons volg sy vordering tot die een wat die treine laat loop na die konsentrasiekampe. Ons volg sy opgang, sy val, sy vernedering en sy hervestiging as Nazi-vlugteling in Suid-Afrika waar hy skuil van sy verlede, en van Simon Wiesenthal, die Nazi-jagter.
Ons kan sien waarheen die boek mik: aandadigheid, skuld, verlossing.
Ondracek word uitgemaak as slagoffer van omstandighede. Die groot agtergrond van die oorlog beheer absoluut sy lewe.
Is dit hy wat so dink, of die skrywer?
Dat ek vroeg begin wonder het oor die skrywer is vir my ’n swakheid van die boek. Word Ondracek aangekla, of moet ons jammer voel vir hom; met hom identifiseer?
Ek is eerlikwaar nie seker nie.
Ondracek is ’n lafaard. Die wêreld gebeur met hóm; hy doen niks. Hy is (eers) passief aandadig aan volksmoord: Dit resoneer dalk nog met gewone Afrikaners. Wie is skuldig as almal meegedoen het?
Dan betree Ondracek ’n ander vlak: Hy gee die bevele. Hy verlaat die grys-area en die ooreenkoms (vir gewone mense) met apartheid stort ineen. Die vraag: Hoe aandadig is ons almal? word: Hoe aandadig is die bevelvoerder? En dis duidelik: Heeltemal.
Ek sê nie elkeen wat deel van die geweldmasjienerie was kon soos ’n engeltjie heldhaftig en edel alles stopgesit het nie. Daar is monsters in mense en mense in monsters en om dié dualiteit te ontken lei tot fanatisisme. Maar dié boek laat my ongemaklik voel oor wat dit sê oor die aanspreeklikheid wat jy wel het in jou besluit oor wat jy met daai monster gaan doen.
Gebeure en gedagtes word verduidelik met eindelose eksposisie, eerder as gedramatiseer, in wat voel soos ’n essay oor determinisme wat ons nie as deelnemers betrek nie.
Benewens ’n paar aksietonele is die boek soos die opsomming wat ’n skrywer maak vóórdat hy die moeilike taak van skrýf aanpak.
Die min kere wat Ondracek tot aksie oorgaan, beweeg die storie lekker, net om weer in eksposisie te sink.
Dis nuttig dat die boek sy temas uitstippel: Net toe ek begin dink dis ’n konflik tussen argetipes, sê die boek in soveel woorde dis ’n “konflik tussen argetipes”.
Die vernaamste argetipe wat onrus baar, is die femme fatale. Ondracek raak verlief op ’n vrou genaamd Sabine. Hy wroeg oor hoekom sy van hom hou. Hy is heeltyd op soek na koestering en verlossing en dink hy gaan dit by ’n vrou kry. Hy, en die leser, raai gou dinge is te goed om waar te wees. Sy reaksie is dankbaarheid en verafgoding; die leser wag vir die train smash.
’n Karikatuur soos Sabine kan net op verraad dui. Dis wat femmes fatales doen. Sy kry die skuld vir al Ondracek se dade.
Haar skynbaar oorweldigende aangetrokkenheid tot walglike mans (sy kan haarself nie help nie) het ’n sweem van vrouehaat. Weer wonder ek of dit die skrywer of Ondracek is wat dit so sien.
(As Ondracek so laakbaar is, hoekom hóm gebruik as ’n voertuig vir verlossing? Hoe ook al, dit breek die fiksie.)
Wat Krüger regkry, is om te skets, in te kleur en die sintuie te betrek.
Die detail van Berlyn en die stad se verval gedurende die oorlog, van treine en meganika, van Melville (waar Ondracek in Suid-Afrika bly) in die 1950’s, van Johannesburg en die straatlewe van die tyd, is solied en die roet pak in jou neus saam. Dié eye candy trek jou, soos broodkrummels, deur die lang tye waar die skaakstukke een vir een reggeskuif word.
Nick Cave (en ek glo Krüger ken sy musiek) sing van ’n “microscopic cog in his catastrophic plan”, en dis wat Ondracek gemaak word, enduit.
Hy hou aan met neul oor sy skuld (volpunte aan hom) én hy blameer Sabine. Wat nou? Skuldig? Of “slagoffer van onpeilbare magte wat hom meegesleur het”? J’accuse of j’excuse?
Onsekerheid kan doeltreffend wees om ’n karakter realisties te maak, maar dubbelsinnigheid is steurend as dit die skrywer besluiteloos laat voorkom. Ek vermoed mens moet van Dieter Ondracek hou, maar gemeet aan sy dade – en nie aan die meerendeels positiewe lig wat op hom val nie – kan ek nie anders as om hom te verdoem nie.
Jy kan sê: Die skrywer verdoem hom óók! Dan los dít die vraag: Hoekom het Krüger dit nodig geag om my ’n hele boek lank te probeer oortuig Ondracek is ’n slagoffer?
Een wat uiteindelik, toe alle struikelblokke uit die weg geruim is, stééds nie agentskap kan neem en met die waarheid vorendag kan kom nie.
’n Onbevredigende betoog.
Marius Visser is ’n redaksielid van Media24.
Tot 20 000 spoorwegwerkers in Nazi-Duitsland het geweet hulle pleeg massamoord en is nooit vervolg nie.
In Die twee lewens van Dieter Ondracek ontmoet ons een: die ingenieur Dieter Ondracek. Treine is sy passie. Ons volg sy vordering tot die een wat die treine laat loop na die konsentrasiekampe. Ons volg sy opgang, sy val, sy vernedering en sy hervestiging as Nazi-vlugteling in Suid-Afrika waar hy skuil van sy verlede, en van Simon Wiesenthal, die Nazi-jagter.
Ons kan sien waarheen die boek mik: aandadigheid, skuld, verlossing.
Ondracek word uitgemaak as slagoffer van omstandighede. Die groot agtergrond van die oorlog beheer absoluut sy lewe.
Is dit hy wat so dink, of die skrywer?
Dat ek vroeg begin wonder het oor die skrywer is vir my ’n swakheid van die boek. Word Ondracek aangekla, of moet ons jammer voel vir hom; met hom identifiseer?
Ek is eerlikwaar nie seker nie.
Ondracek is ’n lafaard. Die wêreld gebeur met hóm; hy doen niks. Hy is (eers) passief aandadig aan volksmoord: Dit resoneer dalk nog met gewone Afrikaners. Wie is skuldig as almal meegedoen het?
Dan betree Ondracek ’n ander vlak: Hy gee die bevele. Hy verlaat die grys-area en die ooreenkoms (vir gewone mense) met apartheid stort ineen. Die vraag: Hoe aandadig is ons almal? word: Hoe aandadig is die bevelvoerder? En dis duidelik: Heeltemal.
Ek sê nie elkeen wat deel van die geweldmasjienerie was kon soos ’n engeltjie heldhaftig en edel alles stopgesit het nie. Daar is monsters in mense en mense in monsters en om dié dualiteit te ontken lei tot fanatisisme. Maar dié boek laat my ongemaklik voel oor wat dit sê oor die aanspreeklikheid wat jy wel het in jou besluit oor wat jy met daai monster gaan doen.
Gebeure en gedagtes word verduidelik met eindelose eksposisie, eerder as gedramatiseer, in wat voel soos ’n essay oor determinisme wat ons nie as deelnemers betrek nie.
Benewens ’n paar aksietonele is die boek soos die opsomming wat ’n skrywer maak vóórdat hy die moeilike taak van skrýf aanpak.
Die min kere wat Ondracek tot aksie oorgaan, beweeg die storie lekker, net om weer in eksposisie te sink.
Dis nuttig dat die boek sy temas uitstippel: Net toe ek begin dink dis ’n konflik tussen argetipes, sê die boek in soveel woorde dis ’n “konflik tussen argetipes”.
Die vernaamste argetipe wat onrus baar, is die femme fatale. Ondracek raak verlief op ’n vrou genaamd Sabine. Hy wroeg oor hoekom sy van hom hou. Hy is heeltyd op soek na koestering en verlossing en dink hy gaan dit by ’n vrou kry. Hy, en die leser, raai gou dinge is te goed om waar te wees. Sy reaksie is dankbaarheid en verafgoding; die leser wag vir die train smash.
’n Karikatuur soos Sabine kan net op verraad dui. Dis wat femmes fatales doen. Sy kry die skuld vir al Ondracek se dade.
Haar skynbaar oorweldigende aangetrokkenheid tot walglike mans (sy kan haarself nie help nie) het ’n sweem van vrouehaat. Weer wonder ek of dit die skrywer of Ondracek is wat dit so sien.
(As Ondracek so laakbaar is, hoekom hóm gebruik as ’n voertuig vir verlossing? Hoe ook al, dit breek die fiksie.)
Wat Krüger regkry, is om te skets, in te kleur en die sintuie te betrek.
Die detail van Berlyn en die stad se verval gedurende die oorlog, van treine en meganika, van Melville (waar Ondracek in Suid-Afrika bly) in die 1950’s, van Johannesburg en die straatlewe van die tyd, is solied en die roet pak in jou neus saam. Dié eye candy trek jou, soos broodkrummels, deur die lang tye waar die skaakstukke een vir een reggeskuif word.
Nick Cave (en ek glo Krüger ken sy musiek) sing van ’n “microscopic cog in his catastrophic plan”, en dis wat Ondracek gemaak word, enduit.
Hy hou aan met neul oor sy skuld (volpunte aan hom) én hy blameer Sabine. Wat nou? Skuldig? Of “slagoffer van onpeilbare magte wat hom meegesleur het”? J’accuse of j’excuse?
Onsekerheid kan doeltreffend wees om ’n karakter realisties te maak, maar dubbelsinnigheid is steurend as dit die skrywer besluiteloos laat voorkom. Ek vermoed mens moet van Dieter Ondracek hou, maar gemeet aan sy dade – en nie aan die meerendeels positiewe lig wat op hom val nie – kan ek nie anders as om hom te verdoem nie.
Jy kan sê: Die skrywer verdoem hom óók! Dan los dít die vraag: Hoekom het Krüger dit nodig geag om my ’n hele boek lank te probeer oortuig Ondracek is ’n slagoffer?
Een wat uiteindelik, toe alle struikelblokke uit die weg geruim is, stééds nie agentskap kan neem en met die waarheid vorendag kan kom nie.
’n Onbevredigende betoog.
Marius Visser is ’n redaksielid van Media24.
