Share

SA móét dalk Lesotho toe

Die steeds dreigende gevaar van anargie in ­Lesotho en die risiko dat die Hoogland-waterskema daar deur rebellesoldate gesaboteer kan word, kan Suid-Afrika geen keuse laat nie as om militêr daar in te gryp.

Dit kom nadat pres. Jacob ­Zuma nie die afgelope week daarin kon slaag om ’n ooreenkoms in die politieke krisis in die bergkoninkryk te bemiddel nie.

Suid-Afrika is die grootste aandeelhouer in die waterskema en het reeds miljarde rande bestee aan die projek sedert die ondertekening van die Hoogland-waterooreenkoms tussen Lesotho en Suid-Afrika in 1986.

Dit voorsien Gauteng en die Vrystaat van water. Sou dié voorsiening onderbreek word of die water besmet word, sal die gevolge “rampspoedig” wees, sê Helmoed-Römer Heitman, ’n militêre ontleder.

Daar heers tans groot onsekerheid oor wat die afgedankte genl. Tlali Kamoli, wat tot onlangs die weermaghoof was, in die mou voer.

Kamoli en sowat 2 000 van die land se hoogs opgeleide spesiale magte het ná ’n mislukte staatsgreep drie weke gelede tot die tande toe bewapen die berge in gevlug.

By hulle is waarskynlik ook mortierstelsels wat luidens berigte op Maseru gerig is.

“Sabotasie, aanvalle en lokvalle aan Suid-Afrika se kant deur dié magte kan die situasie van erg na baie ernstig verander.

“Dan word dit ’n volskaalse insurgensie deur die wegbreeksoldate. Suid-Afrika sal geen keuse hê as om sy soldate in te stuur om sy ekonomiese belange in die land te beskerm nie,” sê Heitman.

Die Suid-Afrikaanse Polisiediens pas reeds premier ­Thomas Thabane en genl. ­Maaparankoe Mahao, die nuwe weermaghoof, op omdat hulle vergeldingsaanvalle deur Kamoli vrees.

Heitman twyfel of die spesmagte egter so goed opgelei en bewapen is of oor die nodige springstof beskik om die waterpypleidings of damme op te blaas. Hy vermoed eerder dat hulle op interne ingryping sal konsentreer – ingeval Thabane nie aan die opposisiepartye se eise om die koalisieparlement se opskorting op te hef, voldoen nie.

Die spesmagte en berede polisie van Lesotho is deur Brittanje en Suid-Afrika opgelei en volgens Heitman dus nie net ’n milisie nie.

Kobus Breytenbach, visepresident van Vrystaat Landbou, sê wetteloosheid en anargie in Lesotho gaan veral die grensboere en die omliggende gemeenskappe in Suid-Afrika raak.

Oorgrensmisdaad vanuit dié bergkoninkryk is reeds ’n kopseer vir die boere. As ’n vlugtelingsituasie ontstaan, kan ’n onhoudbare situasie ontwikkel.

“Lesotho voer die meeste van sy vars produkte uit Suid-Afrika in. Ons boere verskaf dit. Die daaglikse vragmotors vol kool en ander groente na Lesotho is ook ’n noodsaaklikheid vir die inwoners van dié land.

“Daarsonder kan hongersnood selfs tot erger oorgrensstropings lei,” sê Breytenbach.

Altesame 58% van Lesotho se bevolking leef onder die nasionale armoedegrens, terwyl 20% van die manlike werkers op Suid-Afrikaanse myne werk. Nagenoeg 45% van die inwoners is werkloos.

Tšoeu Petlane, ’n kenner van internasionale aangeleenthede en direkteur van die Transformasie-hulpbronsentrum in Maseru, sê Lesotho se strategiese belang vir Suid-Afrika en die hele streek is tans nog hoër nadat die tweede fase van die hooglandwaterskema in Maart geloods is. “Die eerste fase waartydens twee damme destyds teen $40 miljard gefinansier is, is moontlik gemaak deur lenings van die Wêreldbank wat Suid-Afrika gewaarborg het.”

Petlane sê Suid-Afrika is egter nou alleen geldelik verantwoordelik vir die tweede en groter fase van dié waterskema.

“Tydens die tweede fase sal nog drie ander damme van dieselfde grootte deur Suid-Afrika in Lesotho gebou word.

“Die tweede fase gaan tot 2040 duur met miljarde rande wat deur Suid-Afrika in die skema gepomp sal word.

“Dit kan daarom ook Suid-Afrika se ekonomiese beleid vir die volgende 50 jaar beïnvloed en is die dryfveer agter Suid-Afrika se soeke na water en mag op die vasteland.”

Petlane sê Lesotho is benewens Suid-Afrika ook uiters belangrik vir Botswana en Namibië wat ook water van die Oranje­rivier kry.


Die polisie het op dié patrone en wapens by die Makoanyane-barakke buite Maseru beslag gelê. Dit sou volgens die weermag in die mislukte staatsgreep gebruik geword het.
| Foto: Felix Dlangamandla

We live in a world where facts and fiction get blurred
Who we choose to trust can have a profound impact on our lives. Join thousands of devoted South Africans who look to News24 to bring them news they can trust every day. As we celebrate 25 years, become a News24 subscriber as we strive to keep you informed, inspired and empowered.
Join News24 today
heading
description
username
Show Comments ()
Voting Booth
Do you think corruption-accused National Assembly Speaker Nosiviwe Mapisa-Nqakula will survive a motion of no confidence against her?
Please select an option Oops! Something went wrong, please try again later.
Results
No, her days are numbered
42% - 392 votes
Yes, the ANC caucus will protect her
58% - 542 votes
Vote
Rand - Dollar
18.94
-0.2%
Rand - Pound
23.91
-0.1%
Rand - Euro
20.43
+0.2%
Rand - Aus dollar
12.34
+0.1%
Rand - Yen
0.13
-0.2%
Platinum
910.50
+1.5%
Palladium
1,011.50
+1.0%
Gold
2,221.35
+1.2%
Silver
24.87
+0.9%
Brent-ruolie
86.09
-0.2%
Top 40
68,346
+1.0%
All Share
74,536
+0.8%
Resource 10
57,251
+2.8%
Industrial 25
103,936
+0.6%
Financial 15
16,502
-0.1%
All JSE data delayed by at least 15 minutes Iress logo
Editorial feedback and complaints

Contact the public editor with feedback for our journalists, complaints, queries or suggestions about articles on News24.

LEARN MORE